Collectorveld op Eindhovens sportpark gaat 150 woningen verwarmen

ARTIKEL

Karlijn Raats, dinsdag 15 augustus 2023

356 sec

'Innovaties zoals deze moeten ruim baan krijgen voor energietransitie'

Op 5 juli werd op sportpark Strijp een collectorveld van 4.500 m2 geopend. Dit veld is door TopGrass aangelegd en gaat warmte leveren aan de nabijgelegen woningen in nieuwbouwwijk 't Ven. Joris Bevaart, directeur van TopGrass, en Rory van der Heide, eigenaar van ToekomstEnergie, leggen uit hoeveel er komt kijken bij het opzetten van een businesscase rond deze verwarmingsmethode en het vermarkten van de opgewekte energie.

Opening van het collectorveld op 5 juli

De doelstelling om in 2050 alle woningen van het aardgas af te hebben, is een gemeentetaak geworden. Woonwijk 't Ven is door het landelijke Programma Aardgasvrije Wijken (PAW) in 2018 aangewezen als proeftuin voor aardgasalternatieven. De warmtewinningsmethode door het collectorveld, dat op 1 april werd opgeleverd voor de gemeente Eindhoven en op 5 juli officieel werd geopend, is daar een voorbeeld van.

Joris Bevaart, TopGrass

Het collectorveld

Het collectorveld op sportpark Strijp is een kunstgrasveld dat warmte wint. Dat gebeurt door het opwarmen van water vlak onder de kunstgrasmat. Dit water loopt door leidingen in aaneengeschakelde panelen, SubTiles geheten. De SubTiles zijn ontworpen door de helaas in 2022 gestorven oprichter van SuperSub Sport Systems, Eric Sarelse. Het in de SubTiles verwarmde water wordt opgeslagen in de bodem middels een warmte-koudeopslag (WKO). Het collectorveld in Eindhoven gaat warmte leveren aan een woonwijk. Daartoe kwam er dit voorjaar een aansluiting op het energienet via de gemeentelijke WKO. De gebufferde energievoorraad kan volgens berekeningen zo'n 150 woningen verwarmen, naast de school, het multifunctionele gebouw met binnensportfaciliteiten, het kinderdagverblijf en de sportkantine.
Warmtewinning door middel van een collectorveld heeft zich inmiddels bewezen in Zwolle en Amersfoort. In deze pilots werd door de partners TopGrass en Sallandse United kennis uitgewisseld, evenals met TNO over de theoretische aansluiting op een energienet.

Waber-systeem als ondergrond

Op sportpark Strijp is het collectorveld aangelegd op een bestaand Waber-veld, dat indertijd mede is ontwikkeld door Teun Wouters, eigenaar van TopGrass. Een Waber-veld is een waterberging die bestaat uit grof gesteente. Volgens directeur Bevaart heeft de Waber-ondergrond geen effect op de kwaliteit van het collectorveld of de speltechnische eigenschappen van het kunstgrasveld. 'Dit is een win-winsituatie: waterberging en energieopwekking ineen.'

'Gemiddeld genomen kun je met één kunstgrasveld 210 woningen van het gas af halen'

Positieve bijdrage aan energietransitie De 4000 kunstgrasvelden in Nederland vormen een enorm marktpotentieel voor collectorvelden, maar volgens directeur Bevaart blijft de focus van TopGrass liggen op zijn corebusiness: renovatie en nieuwbouw van buitensportaccommodaties. Hij legt uit: 'Wij lossen het probleem van de energietransitie echt niet in ons eentje op met collectorvelden. De opgave voor aardgasvrije wijken is gewoonweg te groot, ook de ambtelijke uitdaging.' Bevaart schetst het ideale scenario voor collectorvelden, waarmee door de bank genomen per veld 210 huizen van het gas af kunnen. 'Als we onder elk van de 4000 kunstgrasvelden een collectorveld zouden aanleggen, komt dat neer op 800.000 gasvrije woningen. Daarmee is de opgave uit het Klimaatakkoord om voor 2050 1,5 miljoen woningen aardgasvrij te maken, die de Rijksoverheid heeft neergelegd bij de gemeentes, nog lang niet opgelost.' TopGrass streeft er dan ook vooral naar om een positieve maatschappelijke bijdrage te leveren. 'Niet alleen aan de energietransitie, ook aan de klimaatadaptatie. Door een collectorveld daalt de temperatuur op een kunstgrasveld naar schatting met 10 tot 15 graden. Daardoor wordt de hittestress verminderd', zegt Bevaart. 'Bovendien hopen we dat deze innovatie de hele sportveldenbranche aanspoort om zijn rol te pakken in de energietransitie en klimaatadaptatie. Zoals gezegd, wij kunnen dit niet in ons eentje.'

Implementatie breed scala aan oplossingen nodig

Collectorvelden vormen in Bevaarts optiek slechts een onderdeel van een scala aan maatregelen die ontwikkeld en ingevoerd moeten worden om de energietransitie te laten slagen. Dat scala is breed. Hoe trots hij is op de innovativiteit van zijn vorige werkgever, blijkt en passant wanneer hij aannemersbedrijf Ploegam als voorbeeld noemt. 'Ploegam heeft het eerste snellaadplein voor bouwmaterieel in Nederland gebouwd en is een voorloper op het gebied van de ontwikkeling van elektrische graafmachines.' Ook refereert Bevaart aan de recente bekendmaking dat GIGA Storage op het terrein van een voormalige aluminiumproducent in Delfzijl een accu ter grootte van vijftien voetbalvelden gaat bouwen, die in totaal meer dan 1 GWh (gigawattuur) stroom kan opslaan. Hierdoor kunnen in Groningen, Friesland en Drenthe meer wind- en zonneparken op het elektriciteitsnet worden aangesloten.
'Ik denk dat er veel ontwikkelingen zijn waar nog niemand mee bekend is, maar waarmee we wel aan de slag zouden kunnen gaan', zegt hij. 'Want 1,5 miljoen Nederlandse huizen aardgasvrij in 2050 in dit tempo, dat moet ik nog zien gebeuren. In mijn optiek gaan de ontwikkelingen niet snel genoeg om die deadline te halen.'

Out of the box

Bevaart mist algemene marktinnovativiteit en innovativiteit van de sportveldenbranche om opgaves zoals energietransitie en klimaatadaptatie mogelijk te maken. Hij wijst ook op de ambtelijke uitdaging en de flexibiliteit van sportclubs die nodig is om innovativiteit ruim baan te geven. Hij benadrukt het maatschappelijke belang van multifunctionaliteit van sportvelden en sportparken en somt de merites op van sportpark Strijp met zijn collectorveld: 'Het park heeft een algemeen functioneel gebruik, het sportveld kan 800 kuub water bergen, het collectorveld levert energie en dus geld op én laat de veldtemperatuur op hete dagen fors dalen. Het scala aan functiemogelijkheden in het ontwerp van sportveldaccommodaties is zoveel breder dan alleen de insteek "hockeyveld alleen voor hockey", "voetbalveld alleen voor voetbal". Idealiter zou er ook voldoende tijd moeten zijn voor de implementatie van innovaties, zodat ze maximaal renderen.'
Bevaart spaart geen heilige huisjes in zijn out-of-the-boxdenkwijze. Zo ziet hij kansen om de energietransitie deels de sport te laten financieren. 'Als in de wet- en regelgeving de prioriteit bij warmtewinning zou liggen bij het toepassen van innovaties in sportvelden, maakt dat de bouw en opschaling een stuk eenvoudiger. Dat betekent wel dat er hier en daar wat meer vrijheid zou moeten komen ten aanzien van de sportveldnormen. Het geld dat overblijft na de energieopwekking zou idealiter terug kunnen vloeien naar de sportvereniging. Dit zou een deel van de sport kunnen financieren en sport laagdrempeliger kunnen maken.'
Bevaart veegt het idee echter snel weer van tafel, in de wetenschap dat tornen aan sportveldnormen nicht im Frage is. 'Voorlopig staat het voldoen aan alle sportveldnormen uiteraard bovenaan. Maar het lijdt geen twijfel dat er over een paar jaar op veel meer plaatsen in Nederland warmteopslagfaciliteiten zullen zijn die leveren aan bestaande WKO's. Op die ontwikkeling moet de sportveldenbranche zien mee te liften, zodat het vanzelfsprekend wordt dat er bij de aanleg van een veld standaard een warmteopslag komt. Bij voorkeur onder grote velden in verband met efficiënte opschaling.'

Grootschalige energieopwekking zou sport kunnen financieren, maar dat is nog onrealistisch door de sportveldnormen

Partnerschap met ToekomstEnergie

TopGrass is gespecialiseerd in de aanleg van het sportveldsysteem inclusief collectorveld, met de focus op warmtewinning. Maar het succes van de collectorvelden staat of valt met de rentabiliteit, oftewel de energieafname. 'We kregen zo veel vragen van klanten over de energietransitie-opgave, dat we er externe expertise bij hebben gezocht', verklaart Bevaart. Voor de volgende stappen, die bestaan uit relatief complexe vraagstukken zoals warmteopslag en energiegebruik, is het bedrijf dan ook een partnerschap aangegaan met ToekomstEnergie. Deze energieontwikkelaar is gespecialiseerd in businessmodellen op de duurzame energiemarkt.

Rory van der Heide, ToekomstEnergie

Het ontwerp

Rory van der Heide, oprichter en eigenaar van ToekomstEnergie, vertelt hoe in Eindhoven de energie van het collectorveld wordt geleverd aan de woonwijk. 'De hele keten is feitelijk al aanwezig en georganiseerd. In Eindhoven is het collectorveld aangesloten op een warmte-koudeopslag die al aanwezig was in het gebied. Er zijn ook al warmtepompen, die het water, dat met 14 tot 23 graden Celsius uit de bodem komt, bij verwarmen. We zijn nu bezig met het voorbereiden van de aansluiting van meerdere nieuwe afnemers op dit bestaande systeem. Naast 144 appartementen in een nabijgelegen woon-zorgcomplex zijn dat zo'n veertig woningen. Met de eigenaren daarvan zijn we in gesprek.'

De businesscase

Van der Heide over het businessmodel: 'De omgeving bepaalt de oplossing, maar ook een beetje de prijs. De gemiddelde terugverdientijd van een collectorveld is tussen de zes en acht jaar, mits de verhouding tussen energieopbrengst en energieafname in balans is. Als de vraag te laag is, is de investering te hoog. De belangrijkste boodschap om de komende tijd aan gemeenten te vertellen, is: denk niet alleen aan je sportaccommodatie, sporthal of buurthuis, maar ook aan vragen als hoeveel woningen je op een collectorveld kunt aansluiten, in een orde van grootte van honderden.'
Dat kan stapsgewijs, volgens Van der Heide. 'Je hoeft niet meteen 600 woningen paraat te hebben. In een getrapte businesscase kun je best alvast een collectorveld aanleggen en tegelijkertijd de vraagkant opbouwen. Maar uiteraard is het rendement heel anders als het aanbod vanaf het eerste jaar matcht met de vraag, dan wanneer je er tien jaar over doet voordat de vraag gelijk is aan wat je kunt opwekken met het collectorveld.'
Bevaart en Van der Heide erkennen dat de huidige techniek op termijn ingehaald zal worden door een nieuwe, verbeterde techniek. 'Toch is een collectorveld rendabel. De afschrijvingstijd is 25 tot 30 jaar en het verdient zich zoals gezegd tussen de zes en acht jaar terug.'

'Pas als we ons sterk maken in de sportveldenbranche, kan deze innovatie echt van de grond komen'

TopGrass

ToekomstEnergie leverde de businesscase in Eindhoven. Bij andere werken gebeurt dit in samenwerking met TopGrass. Dit bedrijf zorgt voor de aanleg en staat garant voor het goed functioneren van het systeem. 'Gemeenten zoeken zekerheid. Daar kunnen we voor zorgen, in de vorm van een gegarandeerde warmteopbrengst en energielevering. Financiering kan ook, zoals in de vorm van een leaseconstructie, maar dat is voor beide partijen niet echt wenselijk. Gemeenten kunnen vaak gunstiger lenen bij het Rijk.'

Samen tandje bijschakelen

TopGrass is blij dat ook Antea inzet op de ontwikkeling van warmtewinningssystemen onder sportvelden. Bevaart: 'Ik hoop dat meer partijen hierin zullen duiken. De bouw van drie collectorvelden zet geen zoden aan de dijk in het algehele plaatje, want dan zouden er nog 3.997 velden te gaan zijn. Alleen als we ons allemaal sterk maken, en niet alleen in de sportveldenbranche, kan deze innovatie echt van de grond komen.'

Presentatie tijdens de opening

Seminar

Op 5 juli organiseerde TopGrass samen met ToekomstEnergie en de gemeente Eindhoven een seminar, om adviesbureaus, gemeentes en andere geïnteresseerden bij te praten over de uitrol van de businesscase van het collectorveld op sportpark Strijp. Bevaart: 'Het is vooral belangrijk om opdrachtgevers inzicht te geven in onze businesscase, inclusief financieel model, zowel het ambtelijke als het bestuurlijke apparaat.' Van der Heide knikt. 'Zij moeten straks de energietransitiedoelen halen. Dan kan dit praktijkvoorbeeld een leidraad zijn.'

Sportpark Strijp Sportpark Strijp is een multifunctioneel sportcomplex met een binnensportaccommodatie, waarin zich een kinderdagopvang bevindt. Het sportcomplex is gelegen naast een middelbare school, zodat de scholieren met gym gebruik kunnen maken van de sportvelden. TC Engelsbergen verhuurt de drie allweather-tennisbanen. Voorts herbergt het terrein twee natuurgrasvelden, twee kunstgrasvelden, een natuurgraskorfbalveld, een kunstgraskorfbalveld en twee handbalvelden. Alle velden kunnen worden gehuurd voor recreatief gebruik en trainingen.

LOGIN   met je e-mailadres om te reageren.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie