Green Deal beïnvloedt zowel invulling SROI als robotisering bij gemeente Borne

ARTIKEL

Broer de Boer, donderdag 10 september 2020

460 sec

Moderne green deals maken met je opdrachtnemer

De gemeente Borne zette in mei 2020 voor het sportveldonderhoud een actueel bestek met een looptijd van zes jaar in de markt. De rode draad hierin wordt gevormd door aspecten die te maken hebben met de Green Deal en duurzaamheid. Opvallend in de uitvraag is het werken met robots op de natuur- en kunstgrasvelden.

Aannemer Ter Braak met de innovatieve gps-gestuurde doorzaaicombinatie. Deze legt in één werkgang graszaad op twee dieptes en er kunnen nematoden mee worden geïnjecteerd.

Zowel het schrijven van een bestek als het inschrijven erop wordt een lastig en ongewis gebeuren als je de Green Deal-aspecten erbij betrekt. Niemand, zelfs een aannemer niet, kan inschatten hoe de combinatie grasmat/bodem zich de komende jaren ontwikkelt onder het nieuwe onderhoudsregime. Maar bovenal is de vraag welke onderhoudsinspanningen er nodig zijn. De Green Deal vraagt om andere en specifieke kennis voor goed onderhoud. Insiders zijn het erover eens dat er bij gemeenten en reeds geprivatiseerde verenigingen al sprake is van een kennislacune als het gaat om sportveldonderhoud. Door toekomstige ontwikkelingen en nieuwe onderhoudsmethoden zal dit kennistekort alleen maar vergroten. Dit versterkt de behoefte aan ontzorging.

Gemeente Borne

Zo wil ook de gemeente Borne 'Green Deal-proof' ontzorgd worden als het gaat om haar sportvelden, met behoud van de regie over het onderhoud. Duurzaamheid staat hierbij hoog in het vaandel. De gemeente laat zich hierbij eventueel ondersteunen door een onafhankelijke derde partij. De gemeente Borne telde in 2019 ruim 23.000 inwoners. Uit CBS-cijfers blijkt het inkomen per inwoner het hoogst te zijn van alle Overijsselse gemeenten. Ben Demmer bekleedt de functie van programmamanager groen. Zijn afdeling raamde voor het onderhoud van sportcomplex 't Wooldrik in Borne voor de komende zes jaar aanvankelijk een kostenpost van bijna een miljoen euro. Dat is inclusief het geplande groot onderhoud. Demmer: 'De gemeente exploiteert dit complex. Het vormt de thuisbasis voor onder meer drie voetbalverenigingen en een korfbalvereniging. Er liggen zes en een half sportveld met natuurgras, waarvan twee met hybride doelgebieden. Daarnaast zijn er vijf kunstgrasvelden en vele overhoeken. De parkachtige structuur hebben we de afgelopen jaren al aangepast naar een veel opener structuur. Hierdoor werd het microklimaat verbeterd en hebben we veel minder problemen met bladafval. Verder werken we hier al jaren volgens de principes van integrated pest management (IPM). Dat betekent dus een minimaal gebruik van pesticiden. We gebruiken al meer dan twintig jaar biologische meststoffen.'

Green Deal-bestek

Om het onderhoud - opnieuw - uit te besteden, heeft de groenafdeling in opdracht van de gemeentelijke Bestuurscommissie Lichamelijke Opvoeding en Sport (De BLOS ) een RAW-bestek opgemaakt en dit met het oog op de toekomst geschreven. Het bestek maakte deel uit van het 'Beschrijvende document inzake de Europese aanbesteding van het onderhoud van de Bornse sportvelden.' De gemeentelijke dienst werd bij de opstelling ervan bijgestaan door Jan Willem Boon van sport- en groen-adviesbureau Gras Advies. Demmer: 'We hebben ons in het voortraject vooral gericht op de vraag: hoe onderhouden we de sportvelden nu en hoe zal dat over zes jaar zijn? Inschrijvende partijen hebben we vooraf gelegenheid gegeven om de velden te schouwen. Qua gebruik van pesticiden en fossiele brandstoffen willen we ook op dit sportpark naar het nulniveau toe. De insteek was dus een actueel en modern bestek. Aan de hand van de emvi-criteria wilden we de inschrijvingen ook kunnen beoordelen op elektrificering van alle werkzaamheden, robotisering en volledige uitsluiting van bestrijdingsmiddelen. Met recht een duurzaam Green Deal-bestek, dus!'

'We gebruiken al meer dan twintig jaar biologische meststoffen'

Jan Willem Boon vindt de omgangsvorm tussen opdrachtgever en -nemer in een meerjarig contract van groot belang.

Drie subgunningscriteria

Vanwege de voorgenomen gunning op basis van emvi werd bij de aanbesteding rekening gehouden met drie subgunningscriteria. Dat waren de aanneemsom, de kwaliteit en ten slotte het duurzaam in te zetten materieel. Bij de aanneemsom hanteerde de opdrachtgever de methode van gunnen op waarde: de totaalscore hierbij bestaat uit de aanneemsom minus een fictieve korting voor kwalitatieve subgunningscriteria. Boon legt uit: 'Voor deze zes criteria kon de aannemer een totale fictieve korting realiseren van maximaal 25.000 euro. Het ging om zes punten die wij als belangrijk ervaren: communicatie en samenwerking, bereikbaarheid, planning, flexibiliteit en kwaliteit van de velden, SROI-inzet van personeel, kwaliteit en continuïteit van het in te zetten personeel en als laatste het afhandelen van klachten. Deze zes punten hebben we uitgebreid omschreven in het uitvraagdocument, met een inleiding/achtergrond en uiteindelijk de vraag hoe de opdrachtnemer met verschillende aspecten denkt om te gaan. Ook hebben we aangeven welke waarde de beoordelingscommissie aan de aanpak toekent.' De aannemers stonden dus voor de belangrijke uitdaging om deze zes punten te omschrijven. De uitvraag van de gemeente Borne had nog een derde belangrijk aspect: 'Werk uit op welke wijze u invulling geeft aan de gemeentelijke doelstelling om zoveel mogelijk te werken met duurzaam materieel.' Hierover zegt Demmer: 'Hierbij hebben we specifiek benoemd: de inzet van robotmaaiers, een gps-gestuurde onkruidbestrijderrobot, kunstgrasrobots, gps-gestuurde (kunst)meststrooier, elektrisch handgereedschap (bosmaaier, kettingzaag, heggenschaar etc.) en de inzet van elektrische voertuigen voor personeel van en naar locatie.' Boon vult aan: 'De beoordeling hiervan vond plaats op basis van fictieve kortingen. Hierbij werd bijvoorbeeld de inzet van robotmaaiers gesteld op 1.000 euro per veld als eenheid. Daarbij zien we het aanbod van de opdrachtnemer niet als vrijblijvend. Bij de uitvoering moet dit ook worden nagekomen.'

Plan van aanpak

Uiteindelijk kwamen er drie partijen met een inschrijving. Dat waren GrootGroener, Krinkels en Ter Braak. De insteek in het door hen te schrijven plan van aanpak (PvA) was zowel het realiseren van een goede kwaliteit zode die goed bespeelbaar en veilig is als duurzaamheid. De zode is op dit moment in topconditie. Dat blijkt volgens Demmer uit het feit dat op het intensiefst bespeelde natuurgras nauwelijks plaggen worden losgetrapt. In het zestienmetergebied van twee voetbalvelden ligt overigens een speciale hybride grasmat. Dit zorgt voor een substantiële vermindering van het onderhoud van dit intensief bespeelde gebied. De PvA's van de inschrijvende partijen werden onafhankelijk van elkaar beoordeeld door een commissie. Bij deze manier van aanbesteden zie je regelmatig dat de inschrijvende partijen als onderdeel van de procedure geïnterviewd worden. De beoordelingscommissie nodigt ze dan uit om hun PvA nader te komen toelichten. Dat was hier niet het geval; alle communicatie ging schriftelijk. Op een zeer zakelijke manier is uiteindelijk door de inkoopafdeling de winnaar geselecteerd, die als enige de inschrijvingsbedragen kende. Wat is er vervolgens gebeurd met de aannemers die de opdracht niet vergund kregen? 'De uitslag is hen meegedeeld door het inkoopbureau. Er heeft nog geen afrondend gesprek plaatsgevonden over de gronden waarop het project hen niet gegund is', zegt Boon. 'Zoiets vind ik wel wenselijk.' De opdrachtgevende partij was voornemens om, onder de voorwaarden zoals opgenomen in het Beschrijvend document, de opdracht te gunnen aan degene met de economisch meest voordelige inschrijving (emvi); dit op basis van de beste prijs-kwaliteitverhouding. Uiteindelijk zou blijken dat de emvi-criteria weinig ter zake deden. De inschrijvingssommen lagen namelijk zeer ver uiteen. Eén van de aannemers had een bijzonder intensieve en dus kostbare overlegstructuur in het PvA opgenomen. Dit om de 'ontzorging' goed gestalte te geven. Demmer: 'Wat mij verbaasde, was dat inschrijvers op zo'n relatief bescheiden project op jaarbasis meer dan één ton verschil kunnen schrijven. Dat kan misschien op een project van een paar miljoen. Maar als je op een project waarvoor jaarlijks maar 125.000 euro begroot is, inschrijft voor ruim 225.000, dan gaat er iets fout. Óf zo'n aannemer verdient schandalig veel geld.'

De inschrijvingssommen lagen zeer ver uiteen

Gunning

De opdracht werd gegund aan Ter Braak Cultuurtechniek uit Haaksbergen. De aannemer had hiervoor al een onderhoudscontract met een looptijd van vier jaar. Zijn nieuwe contract met een vernieuwd bestek gaat in op 1 oktober 2020. Volgens adviseur Boon heeft deze datum een reden: het maaien is in het najaar gereed, er is sprake van nog een enkele keer bemesten. Boon: 'Verder kan hij zich goed voorbereiden op het nieuwe groeiseizoen. Daarin komt maaien met robots en onderhoud van het kunstgras met een Turfrob (van SMG, red.) aan de orde. Ter Braak overweegt inmiddels ook een robot aan te schaffen die ongewenste kruiden uit het natuurgras kan verwijderen.'

Moet de aannemer dit ongewenst kruidje bestrijden met een robot, of moet hij de grasmat nog beter onderhouden?

Opdrachtnemer

Henri ter Braak is eigenaar van het gelijknamig cultuurtechnische bedrijf, dat deze opdracht in de wacht sleepte voor een jaarlijkse aanneemsom van 100.000 euro. Zoals hij zelf zegt, heeft hij een passie voor natuurgrasvelden en hybride velden. Het bedrijf met acht medewerkers heeft een modern machinepark. Daarmee worden zowel kunst- als natuurgrasvelden onderhouden, onder meer het wekelijks onderhoud van totaal 25 natuurgrasvelden in de regio én de zes Bornse kunstgrasvelden. Ook voert het bedrijf jaarlijks het groot onderhoud uit van circa 60 natuurgrasvelden. Het groot onderhoud van de kunstgrasvelden ziet men in Borne meer als een cultuurtechnische zaak; daarvoor worden gespecialiseerde bedrijven ingeschakeld. Ter Braak moet op basis van de contractuele verplichtingen investeren in robotmaaiers en -vegers, maar ook in robots die op de sportvelden de ongewenste kruiden verwijderen. Ter Braak zit hiervoor momenteel in de oriëntatiefase. Hierover zegt hij: 'De contractduur van zes jaar maakt het mogelijk mijn investering in deze periode terug te verdienen. Eerder was mijn bedrijf gecontracteerd voor jaarlijks 1.000 uur om de sportvelden te onderhouden. Nu is het officieel via een Europese aanbesteding gegaan.' Demmer is tevreden met de keuze voor Ter Braak en zegt welgemeend: 'Mooi dat Ter Braak weer heeft gewonnen, want Henri is een bevlogen vakman met kundig en gepassioneerd personeel en het klikt onderling goed.'

Adviseur

De adviserende onafhankelijke derde partij in het geheel is DAGnl met de expertise Sport en Groen, i.c. Gras Advies; dit in de persoon van Jan Willem Boon. Hij werkte met Demmer aan het bestek en was één van de beoordelaars van het PvA. Naast hem bestond de beoordelingscommissie uit Ben Demmer en een andere gemeentelijk medewerker sport, een sport-/buurtcoach en het extern werkende inkoopbureau. Tijdens het gesprek benadrukt Boon zijn - thans - onafhankelijke positie. 'De omgangsvorm in zo'n meerjarig contract vind ik van groot belang. Ik richt me specifiek op het aanreiken van oplossingen bij onvolkomenheden in de gemaakte afspraken. Dat kunnen ook meningsverschillen hierover zijn. In veel mindere mate richt ik me op het gelijk halen voor de partij of partijen die me inhuren. De opdracht is nu dus gegund aan een kleinere aannemer. Ook bij dit bedrijf hebben we nadrukkelijk beoordeeld hoe ze de kwaliteitsborging (ook kennis en kunde) en de ontzorging denken te regelen. Hoe ondervangt zo'n partij het als er personen uitvallen? Grotere aannemers kunnen zoiets veel gemakkelijker opvangen, maar daar hangt ook een prijskaartje aan vanwege de overhead. Vaak zetten ze veel en complexe overlegstructuren in het PvA.' Wanneer adviseur Boon nogmaals de Green Deal en duurzaamheid ter sprake brengt, gebruikt hij een mooie oneliner: 'Vandaag is verleden; morgen is toekomst.' Hiermee duidt hij erop dat er een einde komt aan de mores van opdrachtgevers: 'We hebben het altijd zo gedaan, dus waarom zouden we het anders doen?' Volgens hem moet de sector er rekening mee houden dat zowel de bemestings- als de bestrijdingsmethoden gaan veranderen. Boon: 'Ik denk dan bijvoorbeeld aan verplicht gebruik van organische meststoffen en de biologische inzet van nematoden tegen engerlingen. Als je nu een bestek schrijft, moet dat over zes jaar nog steeds actueel zijn. En ik waarschuw dat een mooi groen veld onvoldoende is. In de toekomst zullen we nog meer aandacht moeten besteden aan een goede zode om er veilig op te kunnen sporten.' Boon is ook van mening dat er door de Green Deal bij het primaire onderhoud minder ruimte komt voor de SROI-insteek en het inschakelen van vrijwilligers op de sportvelden. Een groot probleem schuilt volgens hem ook in het feit dat de leeftijd van de vrijwilligers steeds hoger wordt: 'Binnenkort is die koek op. Elke vereniging in Nederland zal dan moeten teruggrijpen op gespecialiseerde bedrijven.'

Vrijwilligers

Niet alleen een reeds geplande renovatie van een sportveld is buiten de opdracht gehouden; ook de structurele inzet van vrijwilligers en medewerkers vanuit het SROI-traject is buiten beschouwing gelaten. Bij dat laatste gaat het om medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt die eerder werkzaamheden verrichtten via 'Borne Werkt'. Als motivatie noemt Demmer: 'Vanwege de toekomstige ontwikkelingen wilden de aannemers bij deze aanbesteding niet teveel vastleggen. Ten gevolge van de Green Deal wordt onderhoud steeds specialistischer, met nieuwe methoden en machines. De gemeente Borne wil investeringen in innovatief materieel door opdrachtnemers bevorderen. We juichen het toe als de aannemer voor speciale projecten juist deze arbeidskrachten met een zekere afstand tot de arbeidsmarkt inzet. En wat vrijwilligers betreft: zoden terugleggen doen we hier eigenlijk niet. Zoiets als wegwaaiende papiertjes opruimen vinden we vanzelfsprekend iets wat de verenigingen moeten oppakken.'

Ter Braak is aangesloten bij de SBB als erkend leerbedrijf

Geen certificaten gevraagd

Tot slot is het opvallend dat de gemeente Borne geen rechtstreekse eisen stelde aan de aannemers wat betreft het beschikken over certificaten als ISO 14001, het milieukeurmerk, de PSO- of de CO₂-prestatieladder of het VCA-veiligheidskeurmerk. Deze termen komen niet eens voor in het Beschrijvend document. Demmer motiveert dit als volgt: 'Hiermee sluit je vaak goede aannemers van bescheiden omvang uit. We hebben wel eisen gesteld aan ervaring en werkwijzen; dat telt voor ons zwaarder dan certificaten en keurmerken.' Expliciet is de inschrijvers gevraagd in het PvA informatie te geven over de inzet van relevante deskundigheid die met deze opdracht te maken heeft. Ook werd er gevraagd naar de maatregelen om de continuïteit en de kwaliteit van de voorgestelde sleutelfunctionarissen of medewerkers te borgen, en ook hoe de inschrijver denkt alle aspecten van de opdracht te doorgronden en te beheersen. Complexe vragen, dus. Ter Braak beschikt echter wel degelijk over een aantal certificeringen. Hij vertelt: 'Mijn bedrijf is VCA-gecertificeerd. Dat geldt ook voor de medewerkers. We zijn bezig met een inschaling op de CO₂-prestatieladder. Verder zijn we al jaren aangesloten bij de Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) als erkend leerbedrijf. Ook al is ons bedrijf niet groot, ik vind het van groot belang om jonge mensen met dit mooie vak in aanraking te brengen en bovenal om ze kennis en vaardigheden bij te brengen.' Daartoe bezoekt de ondernemer zelfs regelmatig opleidingen om het vak te promoten.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie