Een schone kunstgrasmat is de basis

ARTIKEL

Nino Stuivenberg, dinsdag 7 juli 2020

236 sec

Hoe ontstaan algen in een kunstgrasmat en wat mag je eraan doen?

Waar het de laatste maanden veel ging over onkruidbestrijding met pesticiden op grasvelden, is de aandacht voor middelengebruik op kunstgrasvelden minder. Terwijl het areaal kunstgrasvelden in Nederland aanzienlijk is en middelengebruik op kunstgras door de aanwezigheid van algen, mos en onkruiden veel voorkomt. Reden genoeg om het probleem onder de loep te nemen: hoe ontstaan algen in een kunstgrasmat, en wat kun en mag je eraan doen?

De kleur van de vezels heeft invloed op de algengroei. Foto: Ernst Bos.

Hoe ontstaan algen in een kunstgrasmat? Die vraag legden we voor aan Ernst Bos, specialist in planmatig beheer en auteur van de Handreiking Pesticidenvrij Sportgrasbeheer. Bos: 'Kunstgras is weliswaar een heel ander product dan natuurgras, maar ook hier ontstaat het probleem door doodnormale natuurlijke processen. Algengroei en wat daarop volgt (bacteriën, onkruid) houd je niet tegen. Dit is niets anders dan het beginstadium van de natuurlijke successie. We denken vaak dat dit alleen plaatsvindt vanaf kaal zand of kale stenen, maar hetzelfde proces voltrekt zich op bijna alle andere substraten. Denk aan geverfd hout, metaal, glas of plastic. Kijk naar de groene aanslag op bestrating en terrassen, maar ook op rubber en allerlei kunststoffen (weinig gewassen auto's, geluidsschermen van acrylaatglas).'

Zichzelf versterkend proces

Je houdt dit proces alleen tegen door de ontwikkeling van leven onmogelijk te maken: door de afwezigheid van water, licht of voedingstoffen, door extreme temperaturen, door de vernietiging van leven met gifstoffen, zuren, logen e.d. of door regelmatige mechanische belasting. In de buitenlucht is het onmogelijk om licht, vocht en voeding uit een kunstgrasveld te weren. Een beetje condensvocht en stof uit de lucht zijn doorgaans voldoende om de groei van algen op gang te brengen. Milde temperaturen en rust zijn gunstig voor algen. Als je er niets aan doet, versterkt de algengroei zichzelf, omdat er steeds meer vocht en voeding wordt vastgehouden. Op enig moment is er voldoende om bijvoorbeeld mossen of straatgras te laten groeien. Ook dit proces versterkt zichzelf als je er niets aan doet. Je ziet dat het proces op groene kunstgrasvelden met wat langere vezels trager verloopt dan op velden met andere kleuren. Dit komt doordat de groene vezels het productieve deel van het lichtspectrum absorberen, waardoor de fotosynthese langzamer verloopt. Daarom is de algengroei het grootst op witte lijnen.

De kleur van de vezels heeft invloed op de algengroei (zelfde waterkunstgrasveld, zelfde tijd als de foto bovenaan dit artikel). Foto: Ernst Bos.

Op zwarte SBR-rubber-ingestrooide velden loopt de temperatuur zo hoog op, dat algen in de zomer grotendeels verbranden. Velden zonder infill of met alternatieve infillmaterialen warmen minder op, waardoor eerder problemen ontstaan met algengroei. Op nat bespeelde hockeyvelden gaat het proces het snelst. Het water zelf bevordert de algengroei, maar door het langdurig natte oppervlak wordt ook meer stof ingevangen. Met borstelen verwijder je alleen aan het oppervlak een deel van de algen. Vooral bij velden met korte vezels geven diepere mechanische bewerkingen te veel risico op beschadiging van de mat in de naden.

Tijdelijk effect

Als de losgeborstelde algen niet worden afgevoerd - wat zelden gebeurt - wordt het organische materiaal toegevoegd aan de voedingsbodem die al in de mat aanwezig is. Dit gebeurt overigens ook bij het gebruik van biociden, waterstofperoxide en huis-tuin-en-keukenmiddelen als keukenzout, schoonmaakazijn en dergelijke. Als koolstof (organisch materiaal) en mineralen niet worden afgevoerd of uitspoelen, vormen ze de voedingsbodem voor een nieuwe generatie algen. Biociden, herbiciden (op kunstgras gebruikt als biocide) en de meeste laagrisico-middelen vormen per definitie een tijdelijke oplossing van het probleem. De combinatie met natte of droge reinigingsmethoden, waarbij het organische materiaal zoveel mogelijk wordt afgevoerd, verlengt de werkingsduur van de reiniging. Het blijft echter tijdelijk, zolang water en stof uit de lucht komen.

Mengelmoes aan middelen

Wat betreft middelen is er in het verleden van alles gebruikt. Allerlei huismiddeltjes: zout, pekel, chloor, azijnzuur, waterstofperoxide via beregening, diverse herbiciden en middelen op basis van enzymen. Toegelaten zijn in elk geval quaternaire ammoniumverbindingen: Bio-Guard (14112) en Acticide BAC 50 M (14103), beide toegelaten tot 2023. Heet water en hoge druk mogen worden gebruikt als er geen middelen worden toegevoegd. Bij gebruik van deze methoden ontstaat een grote hoeveelheid verontreinigd afvalwater met niet alleen organische stof, zand e.d., maar ook forse hoeveelheden slijpsel van kunstgrasvezels. Dit is in het verleden vaak geloosd op hemelwaterafvoeren en komt vervolgens terecht in het oppervlaktewater, grondwater of riool. Het afvalwater zou moeten worden opgevangen en speciaal afgevoerd.

Als je er niets aan doet, versterkt de algengroei zichzelf

Grijs gebied

Met een variëteit aan middelen die in de praktijk gebruikt worden, blijkt het soms onduidelijk welk middel wel en niet is toegestaan. Die situatie is al jaren hetzelfde en al vaak beschreven in dit vakblad. In 2018 trokken BSNC en STOWA in een onderzoeksrapport al de conclusie dat middelen als Algae-Des, waterstofperoxide, zout en Biomix ATM (op basis van enzymen en de werkzame stof DPGME) niet toegelaten zijn voor algenbestrijding. De auteurs van dit rapport roepen op tot meer duidelijkheid in de wetgeving. Twee jaar later is die er nog niet. Het huidige pesticidenverbod, dat sinds 1 april 2020 van kracht is, betreft alleen gewasbeschermingsmiddelen op grasvelden. Wat mag je dan wel gebruiken? Bio-Guard heeft nu een officiële toelating; MO5 van Algavelan breekt de organische voedingsbodem voor algen af en zou vanwege de fysieke werking geen toelating nodig hebben.

De overgang in april leidt soms zelfs tot onduidelijkheid in de sector. Treffend is een voorbeeld uit Amstelveen. De lokale CDA-afdeling daar stelde vragen aan het college over het gebruik van biociden op de plaatselijke hockeyvelden. Het gebruik daarvan zou per 1 april helemaal verboden zijn, aldus het raadslid, doelend op het verbod op gewasbeschermingsmiddelen. In principe klopt dat niet: biociden gebruiken mag nog gewoon, mits het op de juiste manier gebeurt. Of het gebruik van biociden wenselijk is, ondanks de toelating, is een andere vraag. Dit was voor de partij ook reden om aan de bel te trekken: de toegelaten biociden zijn volgens hen niet milieuvriendelijk. CDA Amstelveen pleit ervoor hockeyclubs aan te sporen om duurzaam onderhoud op een andere manier te gaan uitvoeren.

Na reiniging van kunstgrasvelden bevat het afvalwater altijd veel organisch materiaal en microplastics van vezelslijtage, al dan niet met restanten van biociden. Foto: Ernst Bos.

Handhaving

We vroegen Marcel van der Weijden van Rijkswaterstaat hoe het nu precies zit met de wetgeving. Hij legt uit: 'Het verbod dat per 1 april 2020 ingegaan is, betreft gewasbeschermingsmiddelen. Dat zijn middelen om een gewas te beschermen tegen onkruiden. Het verbod gaat niet over biociden op kunstgrasvelden. Bepaalde middelen mag je dus nog gewoon gebruiken, mits het middel formeel is toegelaten bij het Ctgb en gebruikt wordt zoals op het etiket voorgeschreven staat.' Daar zit hem de crux. Omdat het leeuwendeel van de hockeyvelden niet werkt met een gesloten systeem maar wel met drainage, zal het middel toch in het milieu terechtkomen - iets wat volgens de gebruiksvoorschriften van de twee toegelaten biociden Bio-Guard en Acticide BAC 50 M juist voorkomen moet worden. In zo'n geval mag het waterschap optreden. Van der Weijden: 'Als het middel geloosd wordt op het oppervlaktewater, is ook het waterschap bevoegd om te handhaven.'

Die handhaving is belangrijk, want voorlopig komt er volgens Van der Weijden geen nieuwe wetgeving rond biociden op kunstgrasvelden. Achter de schermen werkt de ILT wel aan een project met betrekking tot het juiste gebruik van en informatieverstrekking over biociden. De ILT is hier eind 2019 mee gestart en verwacht later in 2020 de resultaten, zo blijkt uit navraag bij het Kennisnetwerk Biociden.

REACTIES

Er zijn nog geen reacties.

download artikel

Tip de redactie