Wetra en stergrazo voorbij

ARTIKEL

Nino Stuivenberg, woensdag 12 mei 2021

175 sec

O2-velden onder de loep

Het O2-concept voor natuurgrasvelden wint terrein in Nederland. De constructie heeft wat weg van een wetra- of stergrazo-veld, maar dan in een modern jasje en met de lessen uit het verleden meegenomen.

O2-veld

Bij natuurgrasvelden met lava wordt al snel de link gelegd met wetra en stergrazo, velden die vaak als hard ervaren werden. Feitelijk is O2, dat werd geïntroduceerd in 2016, een doorontwikkeling hiervan. Gebruikers van O2-velden vind je inmiddels in heel Nederland. Een daarvan is de gemeente Zutphen. Op het complex van AZC wordt deze mat op humusrijke zandgrond inmiddels zo'n drie jaar bespeeld. Op de locatie kan beperkt beregend worden, want 's avonds en 's nachts beregenen is geen optie vanwege direct omwonenden. Jaap Verhagen, algemeen opzichter in de gemeente Zutphen en Fieldmanager of the Year 2020, tekende vorig jaar in dit vakblad op dat het O2-veld aldaar stabiel en stevig is, maar wel heel droogtegevoelig. 'Het lijkt meer op een bodem met een irreversibele samenstelling: als die uitdroogt, moet je veel moeite doen om dit te herstellen.' Een voordeel is wel dat er door de waterafvoer geen afgelastingen nodig zijn.

Goede beregening is een must

Verhagen krijgt bijval van Gerrit de Koe van Ingenieursbureau Amsterdam. 'Wat Jaap stelt, daar sta ik volledig achter', aldus De Koe. 'Verdroging van grasvelden door 20 procent lava in de toplaag is een gegeven. Goede beregening is een must. In een recent boekje van Aad van Wijk staat het mooi omschreven: gronden die in principe goed zijn, moet je niet ombouwen tot wetra-achtige constructies. Een goed drainerende natuurlijke of geaggregeerde bodem heeft een vergelijkbare gebruikscapaciteit. Het is zoals Aad het omschrijft: we moeten niet toe naar "dooie" civiel-/ cultuurtechnische constructies.'

Gerrit de Koe

De Koe bezocht vorig jaar een aantal O2-velden in diverse gemeenten. 'De kwaliteitsverschillen zijn groot', concludeert hij. 'Ligt dit aan het beheer, aan de veldopbouw, aan andere factoren? Zeg het maar. Wat we wel ontdekten, was de hardheid van deze velden. Met een grondweerstandmeter kom je al snel dik boven de gewenste 1,2-1,4 MPa uit, maar als je een goede wortelgroei en grasbezetting hebt, so what. Wat ons meer zorgen baarde, was het ontbreken van bijvoorbeeld wormenwerking. We zijn bang dat er in O2-velden veel minder bodemleven voorkomt dan in gewone natuurgrasvelden. Ik denk dat een sterk schurend lavakorreltje het niet goed doet in het binnenste van een worm en dat de huid van een worm het ook niet echt prettig vindt. Ook ander bodemleven hebben we niet ontdekt. Ik ben nu als projectleider voor het gras en de bomen op het Museumplein bezig met de voorbereiding van de renovatie van deze 3 hectare gras en bodem. Zesentwintig jaar geleden is hier een stergrazo-concept van gemaakt. Ergens in de verte is nog lava te vinden in de bodem, maar bodemleven is er nauwelijks. Om over de enorme verdichting maar niet te spreken. Voor de stabiliteit zou lava in de bodem natuurlijk weer een sublieme oplossing zijn. Ik blijf twijfelen; het concept heeft plussen en minnen. Mijn keuze zou zijn om een onafhankelijk onderzoek te laten doen door de BSNC, de VSG of NOC*NSF.'

'Lava zorgt voor een blijvende luchtige bodemstructuur, wat noodzakelijk is voor het bodemleven'

Blijven experimenteren

Volgens accountmanager Gerrit Klop van DCM zou het vasthouden van water geen probleem moeten zijn bij O2-velden. 'Het klopt enigszins wat Jaap Verhagen zegt. Het veld laat zeer goed water door en droogt dus sneller af', vertelt hij. 'Maar Lava Oxygen is poreus; het water wordt erin opgezogen en de grasplant kan dat door middel van zuigspanning aan het gesteente onttrekken. Uit onderzoekgegevens (zie tabel 1 bij dit artikel) blijkt dat 100 procent Lava Oxygen met een korrelgrootte van 0-3 mm circa 255 liter water per kubieke meter kan vasthouden: het verschil tussen het verwelkingspunt en de veldcapaciteit. Lavagruis van 0-3 mm kan veel minder water vasthouden, namelijk 161 liter per kubieke meter. We hebben nog niet onderzocht hoeveel water een O2-veld - waarin circa 30 procent Lava Oxygen is verwerkt - kan vasthouden. Maar theoretisch moet het zeker water kunnen vasthouden.' DCM blijft hiermee experimenten. Klop: 'Ik ga van de zomer een proefopstelling met een O2-toplaag opzetten en berekenen hoeveel water de grond kan bergen en vasthouden. Verder is het belangrijk dat er geen capillaire breuk is onder de O2-toplaag. Bij een capillaire breuk zijn velden gevoelig bij verdroging.'

Tabel 1. Waterbergend vermogen Lava Oxygen vergeleken met lavagruis

Luchtige bodemstructuur

Volgens Gerrit Knop heeft de lava die voor O2-velden gebruikt wordt, Lava Oxygen, geen nadelige invloed op het bodemleven. 'Lava zorgt immers voor een blijvende luchtige bodemstructuur, wat noodzakelijk is voor het bodemleven. Vergeleken met lavagruis 0-3 mm heeft Lava Oxygen als voordeel dat de bodem er niet hard door wordt en dus niet dichtslaat.' Natuurlijk hangt dit ook samen met het onderhoud en de ontwikkeling van het veld in de loop der tijd. 'In de praktijk zien we wel dat het bodemleven het eerste jaar wat minder is. Door een toplaagrenovatie verandert de pH en ook het percentage organische stof', vervolgt Klop. 'Daarom voegen wij bij de aanleg altijd een bacteriepreparaat toe in de vorm van DCM Vivisol. Deze bacteriën leven in symbiose met de graswortels en zorgen ervoor dat voedingselementen beter worden opgenomen. Drie à vier maanden na de aanleg zie je al meer wormenactiviteit en na twee jaar is deze optimaal.'

REACTIES

		Marcel Bouwmeester Friday 14 May 2021

Collega's,
Als we nu toch de discussie starten. Persoonlijk zou ik niet voor lava (in welke vorm dan maar ook) als toevoeging in een natuurgras toplaag kiezen. De terechte discussie / aandachtpunt over het bodemleven, zoals door Gerrit en Theo beschreven, maar ook vanuit grondkwaliteit. Mengen van een bouwstof met grond tot een ""functioneel"" mengsel. Ga je een grond met b.v. bodemklasse achtergrondwaarde door toevoeging van lava (= bouwstof) milieukundig verslechteren? Ik denk van wel. Een bouwstof is iets anders dan grond. Tevens vraag ik het mij af of het ""in theorie"" ook weer te herstellen is. Ik ben van mening dat dit niet kan, i.v.m. verkruimeling van lava. Het zoeken maar de juiste natuurgras toplaag met bijbehorende IPM ouderhoud, met de juiste drainage en gebruik daar moeten we het volgens mij in in de breedtesport in zoeken.
Deze discussie staat buiten de discussie van kunstgras en bijbehorende problematiek.

		Geert van Kerkvoorde Tuesday 18 May 2021

Met ongeloof heb ik kennis genomen van de reactie van Marcel Bouwmeester. Met name de "ambtelijke" formuleringen zoals bouwkundig verslechteren etc. komen op mij ongeloofwaardig over, als er op deze wijze geredeneerd wordt dan woont een groot deel van Europa op een gifbelt. Ongeacht of je nu op IJsland woont, de Auvergne, de Eiffel of op Sicilie. (juist hier is de gemiddelde leeftijd zeer hoog) Van oudsher zoekt iedere beschaving de gebieden op waar ooit een vulkaanuitbarsting heeft plaatsgevonden. Daarbij wordt vaak het risico van een nieuwe uitbarsting voor lief genomen Lava verbetert de vruchtbaarheid van de bodem dat staat buiten kijf.
Er is ooit gekozen voor de term bouwstof als het om lava gaat, bodemverbeteraar zou een betere formulering zijn , maar ja, ambtelijk Nederland wil nu eenmaal graag dat het in een hokje gestopt wordt. Het zou beter zijn als er op dit gebied een heroverweging komt. Ik heb al jaren ervaring met het opwerken van diverse zogenaamde bodemverbeteraars in de bodem en daar maak ik mij behoorlijk wat meer zorgen om. Lava is absoluut vrij van PFAS en andere ongewenste contaminaties. Onmiddellijk na toepassing is er soms een lichte verhoging waarneembaar van een aantal metalen, maar hierna is dit effect volledig verdwenen.

		Marcel Bouwmeester Thursday 20 May 2021

Beste Geert van Kerkvoorde, ongeloof of niet, U mag deze insteek hebben vanuit uw visie. U trekt besluit bodemkwaliteit ter discussie. Feit is ook dat op een enkele locatie een omgevingsdienst het werk (lava toevoegen aan een sportveld toplaag) heeft stilgelegd, gezien kader bouwstof en grond mengen. Bij het opruimen van betreffende veld moet een eigenaar deze grondpartij weer apart houden, met mogelijk een andere bodemklasse, dan omgeving. Flexibiliteit, afzet en waarde is daardoor ook anders. Mijn keuze is om niet van alles door mooie schone sportvelden grond te mengen. Ik ben van mening dat dit ook anders kan en uit de praktijk blijkt dit ook. Ik ken veel prachtige functionerende sportvelden zonder lava toevoeging in de toplaag.

		Mischa Hermelink Thursday 20 May 2021

Beste Marcel, het mengen van grond met een bouwstof (lava) is onder voorwaarden gewoon toegestaan mits het de functionele eigenschappen van het mengsel verbetert. De toename van de infiltratiecapaciteit laat zien dat het O2-concept prima werkt. Het wordt niet voor niets door heel nederland heen toegepast. Overigens wel apart dat u ageert tegen een toepassing conform het besluit bodemkwaliteit en bij een weerwoord juist stelt dat Geert het besluit bodemkwaliteit ter discussie stelt (pot, ketel etc.).

Uw feit over het stilleggen klopt overigens ook niet helemaal. Probleem was dat er in het verleden lavasteen is gemengd met grond zonder een keuring conform het besluit bodemkwaliteit. Voor deze oude velden geldt dat er inderdaad niet werd voldaan aan de voorwaarden die het besluit bodemkwaliteit stelt. Dit kwam enkele jaren geleden naar voren in de regio Amsterdam. Inmiddels is alles keurig afgestemd met bevoegd gezag en worden O2-velden van tevoren gekeurd. Toepassing van het O2-concept valt nu volledig binnen het besluit bodemkwaliteit. Recent is de toepassing van een O2-veld in de regio Amsterdam dan ook gewoon goedgekeurd door bevoegd gezag.

		Hein van Iersel Thursday 20 May 2021

Heren,

Dit is inderdaad een complex dossier. IN de komende FIELDMANAGER komt een uitgebreid artikel over dit onderwerp. Waarin deze problematiek zeer uitgebreid wordt besproken.
Dit nav een case in de gemeente Veldhoven

Nog even geduld allemaal en houdt uw brievenbussen in de gaten

		Marcel Bouwmeester Saturday 22 May 2021

Beste Micha,
Uw opmerking van pot ketel klopt niet. Mijn beide teksten gaat over juist werken conform besluit bodemkwaliteit en de wetenschappelijke grondslag van dit besluit. Ik steun deze ter bescherming van onze aarde. Logisch nadenken en onderzoeken dat wat we doen. Alles in combinatie milieukundige kwaliteit en bodemleven / biodiversiteit in de bodem (zoals vele micro-organismen, schimmels en bodemleven). Het 1 heeft gevolgen voor de andere. We hebben gewoon een andere opvatting, dit kan en mag.

		Leo Deswijzen Tuesday 27 February 2024

Goedemiddag, ik zou willen weten wat de aanleg van een wetra voetbalveld kost. BVD

download artikel

Tip de redactie